به گزارش روابط‌عمومی معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ متخصصان هشدار می‌دهند نسل‌های زد و آلفا با وجود برخورداری از هوش دیجیتالی بالا، با بحران کم‌تحرکی و اختلالات اسکلتی-عضلانی بی‌سابقه‌ای مواجه هستند به همین منظور دکتر آزاده صبح‌خیز در کارگاه تخصصی خودمراقبتی هوشمندانه، راهکارهای ترکیبی ورزش و فناوری برای مقابله با این چالش‌ها را ارائه کرد.

نخستین نشست از سلسله کارگاه‌های تخصصی «خودمراقبتی هوشمندانه» با موضوع «تحلیل علمی عادات حرکتی نسل زد و آلفا و ارائه راهکارهای نوین تناسب اندام»، سه‌شنبه ۲۱ مرداد ۱۴۰۴، با حضور دانشجویان و کارکنان دانشگاه، به صورت حضوری در سالن شورای معاونت و همزمان برخط بر بستر سامانه اسکای‌روم برگزار شد.

این کارگاه با هدف ارتقای سلامت جسم و روان دانشگاهیان، پیشگیری از کم‌تحرکی و ترویج فرهنگ خودمراقبتی هوشمندانه برگزار شد. در بخش علمی برنامه، دکتر آزاده صبح‌خیز، دبیر ستاد جوانی جمعیت معاونت و سرپرست گروه پایش و پژوهش معاونت، تازه‌ترین یافته‌های علمی پیرامون ویژگی‌های نسلی و عادات حرکتی «نسل آلفا» را تشریح کرد.

بر اساس توضیحات ارائه‌شده، نسل آلفا (متولدین ۲۰۱۳ به بعد) اولین نسلی هستند که از گهواره تا مدرسه را در محیطی کاملاً دیجیتال و هوشمند سپری کرده‌اند. مطالعات نوروساینس ورزشی در سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد این نسل با وجود برخورداری از هوش چندبعدی و مهارت‌های شناختی پیشرفته، با کاهش ۴۰٪ تحرک فیزیکی نسبت به نسل‌های قبل مواجه است. داده‌های سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۲۴ هشدار می‌دهد که ۸۵٪ کودکان آلفا حداقل استانداردهای فعالیت بدنی روزانه (۶۰ دقیقه فعالیت متوسط تا شدید) را رعایت نمی‌کنند و میانگین زمان نشستن آنان به ۹.۲ ساعت در روز رسیده است.

دکتر صبح‌خیز افزود: بحران‌های بیومکانیکی نسل آلفا شامل ضعف عضلات هسته‌ بدن است که بر اساس پژوهش‌های ژورنال بایومکنیکز در سال ۲۰۲۴، منجر به کاهش سی درصدی قدرت عضلات تنه در کودکان ۶-۱۲ سال نسبت به دهه گذشته شده است. همچنین اختلالات پوسچرال با شیوع ۵۷٪ ای سندرم گردن پیامکی و هایپرکایفوز ناشی از خمیدگی طولانی‌مدت روی صفحات دیجیتال را در این نسل داریم.

وی افزود: تحقیقات انجمن پزشکی ورزشی اروپا در سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد کودکان نسل آلفا ۱۵٪ تراکم استخوانی کمتر از همسالان خود در دهه ۹۰ میلادی دارند. راهکار نجات نسل آلفا از بی تحرکی را شامل هوشمندسازی فعالیت بدنی (استفاده از فناوری های متاورسی شامل تمرین ورزشی با واقعیت مجازی، که مصرف کالری را تا ۳۰۰٪ نسبت به بازی‌های سنتی افزایش می‌دهد)، توسعه اسباب‌بازی‌های بیومکانیکی مجهز به سنسورهای حرکتی (مثل توپ‌های هوشمند با قابلیت بازخورد)، تمرینات عملکردی نسل دیجیتال (تمرینات ضدگرانش برای جبران ضعف عضلات پوسچرال)، الگوهای حرکتی برای بهبود هماهنگی عصبی-عضلانی، مهندسی مجدد محیط‌های یادگیری (طراحی مدارس هوشمند با فضاهای پویای حرکتی مجهز به تردمیل‌های مخصوص مطالعه) و ادغام فرمول‌های حرکتی کوچک (۲ دقیقه فعالیت هر ۲۰ دقیقه) در برنامه روزانه مدارس دانست.

دکتر صبح‌خیز در خصوص پارادایم شیفت در علم تمرین گفت: رویکردی که در آن فناوری نه به عنوان عامل مشکل، بلکه به عنوان بخشی از راهکار ظاهر شود برای این نسل مناسب است. مطالعات دانشگاه ام آی‌تی در سال ۲۰۲۴ ثابت کرده‌اند که ترکیب آموزش‌های حرکتی هوشمند و بازی‌سازی دیجیتال می‌تواند میزان مشارکت ورزشی کودکان آلفا را تا ۷۰٪ افزایش دهد.

دبیر قرارگاه جوانی جمعیت معاونت افزود: پروفسور جیمز هایت، رئیس فدراسیون جهانی تربیت بدنی دیجیتال در سال ۲۰۲۴ اعلام کرده است که ما با نسلی روبرو هستیم که می‌تواند همزمان در سه جهان فیزیکی، دیجیتال و مجازی حرکت کند بنابراین وظیفه ما طراحی اکوسیستم حرکتی است که این سه جهان را به هم پیوند بزند.

وی در خصوص نسل زد که بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران در سال ۱۴۰۲، ۲۴ درصد جامعه ایران را در بر می‌گیرند افزود: نسل زد (متولدین ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۲) نیز به عنوان اولین نسل کاملاً دیجیتال، با چالش‌های منحصربه‌فردی در حوزه فعالیت بدنی روبه‌روست. مطالعات نشان می‌دهد این نسل به دلیل سبک زندگی چندوظیفه‌ای (مولتی‌تسکینگ)، استفاده گسترده از شبکه‌های اجتماعی و الگوهای کاری نامنظم، با کاهش تحرک فیزیکی و اختلالات پوسچرال ناشی از استفاده طولانی‌مدت از دستگاه‌های دیجیتال مواجه است. پژوهش‌های بیومکانیک ورزشی در سال 2023 حاکی از آن است که ۶۷٪ دانشجویان نسل زد از دردهای اسکلتی-عضلانی مرتبط با فناوری رنج می‌برند. با این حال، ویژگی‌هایی مانند خلاقیت بالا، تمایل به شخصی‌سازی و علاقه به فناوری‌های تعاملی، فرصتی طلایی برای طراحی برنامه‌های ورزشی هوشمند فراهم کرده است. راهکارهایی مانند ورزش‌های الکترونیک، کلاس‌های آنلاین تعاملی با بازخورد زنده و ادغام فعالیت بدنی در سبک زندگی دیجیتال (مثل تمرینات ایزومتریک حین مطالعه) می‌تواند پاسخگوی نیازهای این نسل باشد. بر اساس داده‌های آکادمی پزشکی ورزشی آمریکا در سال ۲۰۲۴، نسل زد بیش از هر نسل دیگری از پوشیدنی‌های هوشمند برای پایش سلامت استفاده می‌کند که نشان‌دهنده پتانسیل بالای این ابزارها در تغییر رفتارهای حرکتی است.

دکتر صبح‌خیز در اشاره به مفهوم تناسب اندام هوشمند، این رویکرد را ترکیبی از فناوری‌های نوین (پوشیدنی‌ها، حسگرهای بیومتریک، واقعیت مجازی و واقعیت افزوده، بیوفیدبک) و دانش فیزیولوژی ورزش دانست که می‌تواند تمرینات شخصی‌سازی‌شده، ایمن و مؤثر را برای کاربران فراهم آورد. وی با بیان رشد سالانه بیش از ۲۰ درصدی صنعت فیتنس دیجیتال، ضرورت بهره‌گیری از این ابزارها در سیاست‌های سلامت دانشگاهی را یادآور شد.

در ادامه کارگاه، راهکارهایی علمی برای افزایش فعالیت بدنی نسل زد و آلفا ارائه شد که شامل استفاده از تمرینات تناوبی با شدت بالا برای دستیابی به نتایج بهتر در زمان کمتر، بهره‌گیری از پوشیدنی‌های هوشمند جهت پایش دقیق شاخص‌های فیزیولوژیک و انگیزش روزانه، اجرای تمرینات میکرو (جلسات ۱ تا ۵ دقیقه‌ای) برای افزایش فعالیت در محیط کار و خانه، بازی‌سازی ورزشی برای ایجاد انگیزه پایدار از طریق چالش‌ها، امتیازات و رقابت‌های گروهی و طراحی محیط‌های هوشمند تمرین با تنظیم نور، موسیقی، دما و فناوری‌های تعاملی بود.

در بخش عملی کارگاه، حاضران با راهنمایی دکتر صبح‌خیز مجموعه‌ای از تمرینات کششی، تقویتی و اصلاحی را اجرا کردند که هدف آن بهبود پوسچر، افزایش انعطاف‌پذیری و پیشگیری از آسیب‌های ناشی از نشستن طولانی‌مدت بود. این تمرینات به گونه‌ای انتخاب شدند که قابل اجرا در محیط کار یا منزل باشند و به ایجاد عادت‌های حرکتی پایدار کمک کنند.

شرکت‌کنندگان پس از اجرای تمرین‌ها، در بخش پرسش و پاسخ به تبادل نظر پرداخته و راهکارهایی متناسب با شرایط فردی خود دریافت کردند. فضای کارگاه با انرژی مثبت، مشارکت بالا و تبادل تجربیات شخصی همراه بود.

این نشست آغازگر سلسله کارگاه‌هایی است که در ماه‌های آتی در قرارگاه جوانی جمعیت معاونت فرهنگی دانشجویی دانشگاه ادامه خواهد یافت و با رویکردی علمی–کاربردی، به توانمندسازی دانشگاهیان در حوزه خودمراقبتی جسمی و روانی می‌پردازد.